06.02.2023

Komunikat nr 1/2023 - w sprawie zmian w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce

W związku z opublikowaniem w dniu 31 stycznia 2023 r. ustawy z dnia 13 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. 212) Rada Doskonałości Naukowej przedstawia odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania na temat zmian, jakie nowelizacja ta wprowadza w sferze postępowań o awans naukowy.

 

Na jakich zasadach będą przyznawane uprawnienia do nadawania stopni naukowych w nowych dyscyplinach ?

W przypadku wyodrębnienia nowej dyscypliny w klasyfikacji dziedzin i dyscyplin RDN może, na wniosek uczelni, instytutu PAN, instytutu badawczego albo instytutu międzynarodowego, w drodze decyzji administracyjnej, nadać temu podmiotowi uprawnienie do nadawania stopnia doktora i stopnia doktora habilitowanego w tej nowej dyscyplinie. Uprawnienie może być obecnie nadane w jednej z następujących dyscyplin:

1. biologia medyczna
2. biotechnologia
3. etnologia i antropologia kulturowa
4. inżynieria bezpieczeństwa
5. nauki biblijne
6. nauki o rodzinie
7. ochrona dziedzictwa i konserwacja zabytków
8. polonistyka
9. stosunki międzynarodowe

Wniosek może złożyć uczelnia, instytut PAN, instytut badawczy albo instytut międzynarodowy, które spełniają łącznie następujące warunki:

1) zatrudniają co najmniej 12 pracowników:

a) prowadzących działalność naukową w dyscyplinie, której dotyczy wniosek,
w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy związanej z prowadzeniem działalności naukowej w tej dyscyplinie,

b) posiadających osiągnięcia naukowe albo artystyczne w dyscyplinie albo
w dyscyplinach, z których została wyodrębniona dyscyplina, której dotyczy wniosek;

2) posiadają kategorię naukową A+, A albo B+ w dyscyplinach lub dyscyplinie, z których została wyodrębniona dyscyplina, której dotyczy wniosek.

Wnioski w przedmiotowym zakresie będzie można składać niezwłocznie po ogłoszeniu uchwały RDN wskazującej dotychczasowe dyscypliny, z których wyodrębnione zostały nowe dyscypliny. Przewidywanym terminem podjęcia przedmiotowej uchwały jest 13 lutego 2023 r. Wzór wniosku oraz dokumenty, które wraz z nim będzie należało złożyć zostaną opublikowane na stronie internetowej organu. Wnioski te będą mogły być składane zarówno w formie papierowej, jak i elektronicznej na elektroniczną skrzynkę podawczą RDN ePUAP.

Uprawnienie przyznane w tym trybie będzie przysługiwało do czasu uzyskania odpowiedniej kategorii naukowej w ramach kolejnej ewaluacji jakości działalności naukowej. W przypadku gdy dany podmiot nie będzie objęty kolejną ewaluacją jakości działalności naukowej w dyscyplinie, w której zostało mu nadane uprawnienie, utraci je z końcem roku, w którym rozpocznie się ta ewaluacja.

 

Na jakich zasadach będą kontynuowane postępowania wszczęte w dyscyplinach automatyka, elektronika i elektrotechnika oraz inżynieria lądowa i transport ?

RDN w drodze uchwały określi dyscypliny, których nazwa uległa zmianie. Przewidywanym terminem podjęcia przedmiotowej uchwały jest 13 lutego 2023 r. Kategorie naukowe przyznane w dyscyplinach sprzed zmiany ich nazw staną się kategoriami naukowymi w dyscyplinach o nowej nazwie. Oznacza to, że postępowania o awans naukowy wszczęte w dyscyplinach automatyka, elektronika i elektrotechnika oraz inżynieria lądowa i transport będą mogły być kontynuowane w nowych nazwach tych dyscyplin, tj. automatyka, elektronika, elektrotechnika i technologie kosmiczne oraz inżynieria lądowa, geodezja i transport.

 

Na jakich zasadach będą kontynuowane postępowania wszczęte w dziedzinie nauk rolniczych w dyscyplinie weterynaria ?

RDN w drodze uchwały określi dyscypliny, które zostały włączone do innych dyscyplin. Przewidywanym terminem podjęcia przedmiotowej uchwały jest 13 lutego 2023 r. Pomioty, które uzyskały kategorię naukową w dyscyplinie weterynaria w ramach dziedziny nauk rolniczych zachowają ją jako kategorię naukową w dyscyplinie weterynaria w ramach dziedziny nauk weterynaryjnych do dnia, w którym decyzja o przyznaniu kategorii naukowej w ramach kolejnej ewaluacji jakości działalności naukowej w tej dyscyplinie stanie się ostateczna. Jeżeli podmiot nie zostanie objęty kolejną ewaluacją jakości działalności naukowej w dyscyplinie weterynaria, utraci kategorię naukową przyznaną w tej dyscyplinie z końcem roku, w którym rozpoczęła się ta ewaluacja.

Niezależnie od zachowania przyznanej kategorii naukowej w dyscyplinie weterynaria:

1) od dnia włączenia tej dyscypliny do dyscypliny weterynaria w dziedzinie nauk weterynaryjnych nie wszczyna się postępowań w sprawie nadania stopnia doktora
i stopnia doktora habilitowanego w dziedzinie nauk rolniczych w dyscyplinie weterynaria;

2) postępowania w sprawie nadania stopnia doktora i stopnia doktora habilitowanego wszczęte przed dniem włączenia dyscypliny weterynaria do dyscypliny weterynaria w dziedzinie nauk weterynaryjnych, prowadzi się w dyscyplinie weterynaria
w dziedzinie nauk rolniczych do dnia zakończenia tych postępowań.

 

Co oznacza, że Rada Doskonałości Naukowej jest organem wyższego stopnia w stosunku do podmiotów doktoryzujących i podmiotów habilitujących w sprawach nadawania stopni naukowych i stopni w zakresie sztuki ?

Z dniem 14 lutego 2023 r. RDN formalnie uzyskuje status organu wyższego stopnia w rozumieniu przepisów Kpa. Oznacza to, że usankcjonowane zostaną kompetencje tego organu, które dotychczas wywodzono na gruncie orzecznictwa sądów administracyjnych. RDN w sprawach postępowań o awans naukowy będzie mogła m. in.:

1) rozstrzygać spory kompetencyjne między poszczególnymi podmiotami doktoryzującymi lub podmiotami habilitującymi;

2) wyłączyć członka właściwego organu podmiotu doktoryzującego albo podmiotu habilitującego od udziału w postępowaniu, jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie okoliczności, które mogą wywołać wątpliwość co do bezstronności danej osoby;

3) rozpatrywać ponaglenia na przewlekłe prowadzenie postępowania przez podmiot doktoryzujący albo podmiot habilitujący lub na bezczynność tych podmiotów;

4) rozpatrywać odwołania od wszystkich innych decyzji podejmowanych przez podmiot doktoryzujący albo podmiot habilitujący niż decyzje wprost określone w przepisach ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce;

5)rozpatrywać zażalenia na wszystkie inne postanowienia podejmowane przez podmiot doktoryzujący albo podmiot habilitujący – jeżeli przepisy przewidują prawo wniesienia zażalenia na dane postanowienie – niż postanowienia wprost określone w przepisach ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce;

6) stwierdzać nieważności decyzji podmiotu doktoryzującego albo podmiotu habilitującego w przypadkach przewidzianych przepisami prawa.

 

Co zmienia się w zakresie przeprowadzania kolokwium habilitacyjnego ?

W przypadku postępowań w sprawie nadania stopnia doktora habilitowanego wszczętych i niezakończonych do dnia 30 września 2023 r. przeprowadzenie kolokwium habilitacyjnego, tak jak dotychczas, zależne będzie od komisji habilitacyjnej, z tym zastrzeżeniem, że obowiązkowo będzie ono przeprowadzane w zakresie dziedziny nauk humanistycznych, dziedziny nauk społecznych oraz dziedziny nauk teologicznych. W ramach postępowań wszczynanych od dnia 1 października 2023 r. kolokwium habilitacyjne będzie przeprowadzane obligatoryjnie, niezależnie od dziedziny, w której prowadzone będzie postępowanie. Jednocześnie od dnia 14 lutego 2023 r., także w odniesieniu do postępowań wszczętych przed tą datą, kolokwium habilitacyjne nie będzie przeprowadzane, jeżeli co najmniej dwie recenzje będą negatywne.

 

Jakie inne ważne zmiany zachodzą w procedowaniu postępowań o awans naukowy ?

1) Uprawnionymi do podejmowania określonych uchwał w postępowaniach o awans naukowy w uczelni – w przypadku, gdy organem uprawnionym do nadania stopnia jest tzw. Rada naukowa dyscypliny – od dnia 1 października 2023 r. są profesorowie i profesorowie uczelni. Oznacza to konieczność dostosowania regulacji dotyczących nadawania stopni na niektórych uczelniach w zakresie, w jakim przewidują one odmienne uprawnienia członków tzw. Rad naukowych dyscyplin do podejmowania przedmiotowych uchwał.

2) Od dnia 14 lutego 2023 r., niezależnie od daty wszczęcia postępowania, w przypadku nauczyciela akademickiego albo pracownika naukowego zatrudnionego w więcej niż jednym podmiocie koszty postępowania ponosi podmiot będący podstawowym miejscem pracy tego nauczyciela albo pracownika, chyba że podmioty umówią się inaczej. Koszty te są ponoszone na podstawie umowy między podmiotami, jeżeli żaden z nich nie został wskazany jako podstawowe miejsce pracy tego nauczyciela albo pracownika.

3) Od dnia 14 lutego 2023 r. w przypadku osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora w trybie eksternistycznym będzie istniała możliwość powołania promotora pomocniczego.

4) Od dnia 14 lutego 2023 r. promotor będzie zobowiązany sporządzić opinię odnośnie do rozprawy doktorskiej w terminie 2 miesięcy od dnia jej przekazania do zaopiniowania. W przypadku rozprawy doktorskiej przekazanej do zaopiniowania przed dniem wejścia w życie ustawy termin na sporządzenie opinii o rozprawie przez promotora liczy się od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.

5) Od dnia 14 lutego 2023 r., niezależnie od daty wszczęcia postępowania, jeżeli postępowanie w sprawie nadania stopnia doktora jest prowadzone z udziałem podmiotu zagranicznego, umowa zawarta między podmiotami może określać, że osoba, której nadano stopień doktora, otrzymuje dyplom doktorski wydany przez ten podmiot zagraniczny oraz dyplom doktorski wydany przez podmiot systemu szkolnictwa wyższego i nauki nadający stopień doktora albo wspólny dyplom doktorski wydany przez podmioty systemu szkolnictwa wyższego i nauki nadające stopień doktora albo dyplom doktorski wydany przez jeden z tych podmiotów, wskazany w umowie.

6) Od dnia 14 lutego 2023 r. weryfikacja znajomości nowożytnego języka obcego na poziomie biegłości językowej B2 – w przypadku osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora, która nie posiada odpowiedniego certyfikatu lub dyplomu ukończenia studiów – może polegać na przeprowadzeniu odpowiedniego egzaminu.

7) Od dnia 14 lutego 2023 r. podmiot doktoryzujący jest zobowiązany wydać postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania w sprawie nadania stopnia doktora, jeżeli wniosek osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora nie spełnia wymagań określonych w art. 186 ust. 1 pkt 1-3 albo ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo  o szkolnictwie wyższym i nauce. Oznacza to konieczność dostosowania regulacji dotyczących nadawania stopnia doktora na niektórych uczelniach i instytutach, jeżeli przepisy wewnętrzne tych podmiotów przewidują inaczej.

8) Od dnia 1 października 2023 r., niezależnie od daty wszczęcia postępowania, obrona rozprawy doktorskiej ma charakter publiczny. Oznacza to konieczność dostosowania regulacji dotyczących nadawania stopnia doktora na niektórych uczelniach
i instytutach, jeżeli przepisy wewnętrzne tych podmiotów przewidują inaczej.

9) Od dnia 1 października 2023 r. osoby, które są związane okresem karencji odnośnie do możliwości ponownego ubiegania się o nadanie stopnia doktora habilitowanego, mogą złożyć do RDN wniosek o wyrażenie zgody na jego skrócenie wraz z dokumentami potwierdzającymi znaczne zwiększenie dorobku naukowego lub artystycznego. Wniosek ten będzie podlegał rozpatrzeniu w terminie 8 tygodni od dnia jego otrzymania.

10) W terminie 3 miesięcy od dnia 31 stycznia 2023 r. RDN określi wzór wniosku o przeprowadzenie postępowania w sprawie nadania tytułu profesora oraz dokumenty składane wraz z tym wnioskiem.

11) Od dnia 1 października 2023 r., niezależnie od daty wszczęcia postępowania, w przypadku podjęcia przez RDN decyzji o odmowie wystąpienia do Prezydenta RP z wnioskiem o nadanie tytułu profesora, jeżeli osoba ubiegająca się o jego nadanie zwróci się do organu o ponowne rozpatrzenie sprawy, podjęcie nowej decyzji zostanie poprzedzone obligatoryjną koniecznością zasięgnięcia opinii dwóch nowych recenzentów.

12) Od dnia 14 lutego 2023 r. prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające fakt naruszenia praw autorskich przez osobę, której nadano tytuł profesora na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym nauce skutkuje utratą tego tytułu.